Thứ Sáu, 27 tháng 9, 2013

Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam - Đôi tài năng điều cảm nhận.

Đám ma đám cưới của họ cũng làm rất đơn giản gọn nhẹ theo phong tục tập quán của họ

Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam - Đôi điều cảm nhận

Chúng ta còn nhớ câu ca dao tự diễu mình, tự đúc kết tính cách ngườì mình trong những năm đi học và đi lao động xuất khẩu ở Đông Âu trước đây như “ăn nhanh đi chậm hay cười – Hay mua đồ cũ là người Việt Nam”. Khát vọng vươn lên        Cảnh trong phim  Đừng đốt    Một sơn hà có quá nhiều giặc giã (giặc ngoại xâm, giặc đói, giặc dốt ) nên đòi hỏi các nhân vật trong phim truyện Việt Nam đầy ý chí vươn lên biểu hiện khát vọng của dân tộc.

Nhiều khi melo quá trớn khiến câu chuyện trở thành nặng nề hoặc sức chuyển tải thông tin yếu, ít, sự hấp dẫn nên chi không cao. Cho nên trong hồ hết các tác phẩm văn học nghệ thuật nói chung, phim truyện điện ảnh nói riêng âm hưởng này vẫn là chủ đạo. Cho dù họ chỉ là 10 cô gái trong muôn vàn các cô gái trẻ trung dung dị của Việt Nam khác.

Và tính dân tộc hay nói cụ thể hơn là bản sắc dân tộc của Việt Nam là gì? Điều này hẳn chúng ta phải đợi mong ở các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về dân tộc học giải thích cụ thể hơn. Cánh đồng hoang   là bộ phim làm về chiến tranh trong thời kì cuộc kháng chiến chống Mỹ đi vào tuổi cam go cao trào nhất với hình tượng hai vợ chồng người nông dân và một đứa con nhỏ trên cánh đồng ngập nước Nam Bộ.

Chỉ hơi tiếc đoạn kết tác giả phim đã khiên cưỡng quá (đã chính trị hóa) để cho Chi - ý trung nhân Nết lên đường vô nam chống chọi tiếp, để Nết lại một mình không kịp hưởng niềm vui trọn của sự đoàn tụ…khiến người xem chưa thấy thỏa mãn.

Các nghệ sĩ điện ảnh tuy hoạt động trong lĩnh vực hiện đại nhanh nhậy nhất về kỹ thuật tả. Cho dù nhiều phim mang tính dân tộc đặc sắc như đã kể ở trên và có thể kể thêm như phim   Đến hẹn lại lên   của đạo diễn Trần Vũ cũng là một trong những phim, theo tôi rất đượm đà bản sắc dân tộc.

Bao nhiêu cử nhân, các nhà khoa học, các GS trong nhiều lĩnh vực KT – VH - XH…những nhân vật này đã đi vào phim truyện Việt Nam một cách thiên nhiên trong các bộ phim   tiền tuyến gọi, Đừng đốt   … Các tướng soái trong phim truyện Việt Nam tuy xuất hiện không nhiều nhưng cũng được đề cấp đến trong các phim   Hà Nội 12 đêm ngày   của đạo diễn Bùi Đình Hạc,   Giải phóng Sài gòn   của đạo diễn Long Vân, hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh - người con điển hình cho cốt cách Việt trí dũng song toàn cũng được khắc họa khá rõ nét trong một số bộ phim truyện Việt Nam:   Hà Nội mùa đông 46,   đạo diễn Đặng Nhật Minh,   Hẹn gặp lại Sài Gòn   - đạo diễn Long Vân,   Nguyễn Ái Quốc ở Hồng Kông   - đạo diễn Nguyễn Khắc Lợi và   Nhìn ra biển cả   đạo diễn Vũ Châu.

Thế giới thích bộ phim vì nghệ thuật thể hiện dung dị nhưng lại nổi trội lên tính quật khởi kiên cường của đôi vợ chồng này điển hình cho ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.

Thế giới còn nhận ra đó là Việt Nam chứ không phải nơi nào khác với những cảnh quan tự nhiên độc đáo: cánh đồng lúa nước, với những cánh rừng đầy sông lạch ngang dọc…ngôi nhà nổi của hai vợ chồng với những sinh hoạt đời thường của họ, gian khổ thiếu thốn mà vẫn lạc quan yêu đời, hạnh phúc. Người viết bài này vốn là người sáng tác, không phải nhà lý luận thành ra chỉ có thể xới lên được một vài điều rất nhỏ từ chiêm nghiệm thực tại của mình , hy vọng có được chút gì hữu ích chăng?       Cảnh trong phim   phóng thích Sài Gòn    Theo thiển nghĩ của tôi, tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam được biểu thị rõ nét nhất dựa trên 4 mục nhỏ sau đây:  Bối cảnh lịch sử  Nước ta hàng nghìn năm nay có truyền thống chống giặc ngoại xâm bảo vệ chủ quyền tổ quốc.

Và may thay, nhờ vậy chúng ta có được bộ phim có thể nói là một trong những bộ phim vào hàng kinh điển của điện ảnh nước nhà. Nhưng ở Việt Nam lại hoàn toàn khác

Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam - Đôi điều cảm nhận

Trong khi đó ở trong phim của các nước tây Âu, chết là báo tử, là người vợ sau đó có quyền yêu quyền đi bước nữa…rất đơn giản và chả cần phải băn khoăn điều gì cũng như từng lớp của họ chả ì xèo gì.

Trong các phim Việt tiết tấu lững thững, dù thể loại phim hành động thì cũng đánh nhau một cách thủng thẳng, chậm rãi - hét là chính, hù dọa là chính chứ ít khi đánh võ thật. Ăn nhanh – đúng, ăn xuê xoa, ăn gì cũng được mô tả đức tính giản dị tiểu nông, đi chậm thì càng đúng. Chính do vậy mà tính cách người Việt hay thiên về duy cảm nhiều hơn là duy lý.

Bỏ câu 8 vế thứ hai đi vì giờ chúng ta không mua đồ cũ nữa mà hầu như chỉ mua đồ mới đồ xịn. Chính điều này cũng làm nên sự dị biệt giữa dân tộc này với một dân tộc khác, một nhà nước này với một quốc gia khác. Nguyễn Thị Hồng Ngát. Những điều này chúng ta đều biết nhưng khó tránh vì nó ăn sâu vào máu huyết của chúng ta rồi.

Trong các bộ phim này có thể nói mỗi bộ phim thành công ở những mức độ khác nhau nhưng điều chung nhất là đều núm khắc họa một Hồ Chí Minh giản dị trong đời thường, sáng ý, sắc sảo, nhạy bén trong từng tuổi cam go của giang sơn để lựa thời cơ đưa cách mạng Việt Nam đến ngày toàn thắng.

Cao hơn cả là ái tình nước vô bờ bến trong khát vọng Giải phóng dân tộc và kiến thiết giang san của chủ toạ Hồ Chí Minh xuyên suốt trong các bộ phim truyện Việt Nam nói trên.

Luật có thể cho phép nhưng đạo nghĩa vợ chồng, đạo nghĩa cha con lại Không thể…Chữ đạo nghĩa bao giờ cũng được đưa lên hàng đầu trong mọi hành vi xử sự.

Chỉ xin nêu bộ phim   Cánh đồng hoang   và một đôi phim được nhắc đến sau đây làm ví dụ để phân tách. Không thể chỉ tính đến sự dị biệt mà lơi là đi tính toàn cầu của nó.

Tính cách nhân vật  Bối cảnh lịch sử như đã nói ở phần trên tất dẫn đến việc tạo ra những tính cách nhân vật lịch sử mang tính biệt lập. Không có cuộc chiến tranh nào lại không cân sức như cuộc chiến tranh chống Mỹ của Việt Nam: nghèo chiến đấu với kẻ giàu, khí giới thô sơ, ít ỏi đấu tranh với trang bị khí giới tối tân, lối đánh du kích chống lại lối đánh hiện đại.

Tre không vác dọc cơ mà vác ngang…có cái quạt mo thôi nhưng lại thích đổi và phải đổi được ba bò chín trâu cơ…ba đời tiên sư cha con đều ngớ ngẩn cám hấp thì sao mà khá được…tiên sư ta thật thâm thúy và tôi rất lấy làm tiếc rằng phim truyện Việt Nam những năm gần đây chúng ta đã không chú ý lắm đến về mảng đề tài hí hước này

Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam - Đôi điều cảm nhận

Làm sao để bảo tàng và phát huy tính dân tộc để không bị trộn lẫn và hòa tan trong biển cả bao la dân tộc tính trên toàn thế giới? Đồng thời nó cũng lại mang tính toàn cầu để có sự cộng hưởng chung. Trong khi đó mảng văn học dân gian, kho tàng chuyện cười, chuyện tiếu lâm vô cùng phong phú của tổ tiên lại chưa được khai khẩn mấy. Những tiêu biểu độc đáo trên của bộ phim   Cánh đồng hoang   phải chăng đó chính là đã mang được tính dân tộc đặc trưng độc đáo nhất? Tôi đoan chắc rằng trong khi làm phim đạo diễn Hồng Sến chẳng bao giờ nghĩ đến tính dân tộc về lý thuyết, mà ông chỉ đưa vào phim với những trải nghiệm cuộc sống của mình, với những quan sát tinh tế của mình mà thôi.

Trên thế giới hỏi dân tộc nào không phải dùng khăn quấn cổ và đội đầu? Chiếc khăn rằn của chúng ta không giống chiếc khăn đen dài rộng trùm kín đầu, kín mặt của nữ giới Ả Rập, lại cũng không giống với những chiếc khăn vuông to rộng sặc sỡ hoa văn của Nga hay các nước đông Âu…Các nhà điện ảnh Việt Nam rất chú ý đến chi tiết. Hy sinh tuổi trẻ, ái tình vì mục đích cao cả: mở đường cho xe vào tiền phương.

Thủ pháp diễn đạt   Cho dù chúng ta đã có nhiều thành tựu, có nhiều phim xếp vào hàng kinh điển đã được sàng lọc qua thời kì và qua nhiều đời khán giả. Luật là luật mà đạo là đạo. Đây cũng là một trong những tượng trưng cao cả của tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam.

Có thể kể ra tinh thần đó trong các cô gái mở đường phim   Ngã ba Đồng Lộc   đạo diễn Lưu trọng Ninh. Nhưng tư duy vẫn chưa thoát khỏi khuôn sáo cũ. Đến âm nhạc và những làn điệu quan họ trong veo cất lên trong những kỳ lế hội hát câu giã bạn. Và nét riêng này đã gặp nét chung của nhân loại. (TGĐA) - Tính dân tộc là gì nếu đó không phải là những bản sắc riêng biệt độc đáo của dân tộc đó làm cho người ta dễ nhận ra nhất.

Từ câu chuyện đời, chuyện tình của Nết - một cô gái quan họ ở đất Kinh Bắc - với hình ảnh làng quê Bắc bộ cây tre bến nước sân đình, với y phục áo dài tứ thân khăn vấn, khăn mỏ quạ, với phong tục tập quán “cưới chạy tang” đám cưới đám tang rềnh rang dựng song song tiết tấu khá dồn dập kịch tính, đến sự bỏ chạy của Nết trong đêm tân hôn…đến chi tiết trốn trong chùa vô tình chạm vào cái chuông tiếng rung lên với vẻ mặt sợ hãi - tương phản với cảnh tự đánh chuông báo động để tự vệ ở cảnh cuối phim.

Thì câu 6 ở trên cho đến nay tôi thấy vẫn đúng. Nhưng ta có nét riêng đó là sự chịu đựng nỗi đau một mình như Duyên trong   Bao giờ cho đến tháng mười   khi biết tin chồng hy sinh mà không nỡ, chẳng thể nói cho bố chồng biết khi cụ đang ốm, cao hơn, còn nhờ thày giáo làng viết thư giả làm con trai cụ gửi về an ủi bố chồng, cao hơn nữa là một mình chịu miệng thế, không dám nhận tình yêu, niềm hạnh phúc riêng để sống vì đạo nghĩa với người đã khuất

Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam - Đôi điều cảm nhận

Đây cũng là một nét mang tính dân tộc tuy không phải là tối ưu lắm. Phim chiến tranh đánh nhau tơi bời khói lửa cũng vậy…đang đánh nhau thì nhắm nháp hồi tưởng ôn nghèo kể khổ hay lãng mạn tình yêu gì đó…Tính dân tộc được biểu thị trong phim có chút gì đó rất melodgame mà chúng ta hay gượng nhẹ là lãng mạn nghệ thuật. Vươn lên để phóng thích dân tộc khỏi ách nô lệ, vươn lên để làm giàu cho giang san, vươn lên để không chỉ xóa nạn đói sau 1945 mà con trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ nhất nhì trên thế giới, vươn lên không chỉ xóa mù chữ sau năm 1954 mà còn trở nên giang san có trình độ tri thức cao.

Nên chi điều này cũng làm nên sự khác biệt. Họ nhận ra đó là Việt Nam với những bộ y phục màu gụ màu nâu quần ta, áo bà ba giản dị và độc đáo trong chiếc khăn rằn vắt vai, quấn cổ hoặc đội đầu tùy theo cách sử dụng của từng người bất kể là nam hay nữ. Đây cũng là ưu điểm Đồng thời cũng là nhược điểm khi ứng dụng nó trong quan hệ từng lớp “nhất thân nhì quen”.

Và, tính cộng đồng của người Việt cũng rất lớn. Hết thảy những điều này làm nên đậm đặc chất dân tộc trong phim , làm nên sự khác biệt của phim Việt với phim của các nước khác. Cạnh đó tính dân tộc cũng bộc lộ qua một số bộ phim truyện hài tiêu biểu như phim   Thằng Bờm   của đạo diễn Lê Đức Tiến. Cảnh trong phim  Đến hẹn lại lên    Cạnh đó, có nhẽ điều dễ nhận thấy nhất trong phim Việt khác phim Mỹ ở chỗ tiết tấu rất chậm.

Y phục nói trên với chiếc khăn rằn đó chính là điểm nhấn, là đặc tính biệt lập của đồng bào Nam Bộ. Một dân tộc biết mang cái xấu, cái ngớ ngẩn, cái tính nết tiểu nông ra để tự hài hước diễu mình thì đó cũng chính là một dân tộc vĩ đại.

Chi tiết cũng làm nên sự dị biệt và tôn tính dân tộc lên rất nhiều. Đó không chỉ là muôn nghìn sự hy sinh khác nhau: hy sinh tính mệnh, xương máu với những hình tượng anh lính kiên cường ngã xuống ngoài trận địa, mãi mãi không trở về trong   Bao giờ cho đến tháng mười   của đạo diễn Đặng Nhật Minh mà còn là những hy sinh âm thầm vô bờ bến của người ở hậu phương: cha mẹ ngóng con, vợ ngóng chồng… Đây cũng là điểm chung của mọi cuộc chiến tranh vệ quốc trên thế giới.

Chúng ta có rất nhiều bộ phim truyện đã đi vào lịch sử điện ảnh nước nhà và được giải cao trong các kỳ LHPQT.

Nghệ thuật điện ảnh nhập khẩu vào nước ta muộn nhất so với các loại hình nghệ thuật khác, do vậy, chỉ từ khi nước Việt nam dân chủ cộng hòa do chủ toạ Hồ Chí Minh sáng lập và lãnh đạo, điện ảnh Việt Nam nói chung, phim truyện Việt Nam nói riêng mới có điều kiện phát triển mạnh mẽ.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét