Có nên xử lý người đưa hối lộ?

Một phiên tòa xét xử tội danh hối lộ tại TP.HCM - Ảnh: Diệp Đức Minh Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra, cho biết: Biện pháp không xử lý người đưa hối lộ đã được nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Singapore… áp dụng. Theo ông Hiệp, tại các nước này có tới 90% vụ án tham nhũng là chuẩn y tố giác của người dân. Người cáo giác tham nhũng được bảo vệ nghiêm ngặt, cơ quan chức năng xem họ là thông báo bí hiểm nhà nước. Phải vô cùng thận trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa đút lót là xử lý thì không ai người ta cáo giác, tố cáo tầy cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ Một trạng sư công tác tại trọng tâm trọng tài quốc tế Ngoại giả, người cáo giác tham nhũng còn được thưởng tới 20% giá trị tài sản thu hồi từ vụ tham nhũng. “Cứ thấy đưa là xử lý thì không ai tố cáo” Trong khi đó, cũng theo ông Hiệp, tại VN, đưa hối lộ bị coi là hành vi vi phạm luật pháp và bị xử lý hình sự. Đây có thể là rào cản đối với người cáo giác tham nhũng mà cơ quan chức năng nên nghiên cứu để đưa ra biện pháp như các nước nói trên. Tuy nhiên, ông Hiệp lưu ý: Mỗi nước có một đặc thù riêng, nếu vận dụng biện pháp trên có thể tạo ra kẽ hở để kẻ xấu vu cáo, bôi nhọ cán bộ, làm rối loạn bộ máy quốc gia. Một luật sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế cũng cho rằng, đưa hối lộ có nhiều loại, tỉ dụ đưa con đi cấp cứu thì buộc người mẹ phải đưa đút lót, trường hợp này là người mẹ vì cứu con; hoặc như có hàng hóa nông, thủy hải sản bị kẹt tại cửa khẩu, doanh nghiệp lo bị thối nát, hỏng hóc vì thủ tục chậm nên phải đút lót thương chính để được sớm phê chuẩn… thì đây là những đối tượng nên được xem như là nạn nhân. Tuy nhiên, có những trường hợp người hối lộ chủ động, cố tình thì cần phải xem xét truy cứu trách nhiệm. “Nhưng phải khôn xiết cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa đút lót là xử lý thì không ai người ta tố cáo, tố giác tội nhân cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ”, vị này nói. Người Việt "ngại" tố giác tham nhũng Đầu tháng 7, Tổ chức sáng tỏ Quốc tế (TI) đã công bố kết quả khảo sát phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu lần thứ 8 đối với hơn 114.000 người tại 107 nước trên thế giới và ở VN. Kết quả cho biết, 55% người dân VN được hỏi đã “cảm nhận” tham nhũng tăng lên trong 2 năm qua, kết quả này cao hơn mức làng nhàng là 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ có 18% người VN cho rằng tham nhũng đã giảm, 27% cho rằng không thay đổi. Đặc biệt, chỉ có 38% số người VN được hỏi cho biết sẵn sàng tố giác tham nhũng, tỷ lệ này thấp hơn mức bình quân ở 6 nước Đông Nam Á là 63%. Trong đó, Malaysia là 79%. (T.S) Ngoài ra, theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, Viện phó Viện Khoa học thanh tra, hiện VN không giải quyết đối với tố giác nặc danh về tham nhũng mặc dầu điều 39 Nghị định 120/2006/NĐ-CP quy định cơ quan công an, cơ quan thanh tra quốc gia… có trách nhiệm thiết lập, công khai số điện thoại, hòm thư điện tử và địa chỉ tiếp thụ tố cáo về hành vi tham nhũng. Trong khi đó, nhiều quốc gia trong khu vực có chuồng tiêu pháp lý đảm bảo cho tố cáo nặc danh đối với hành vi tham nhũng đều được xem xét, xử lý kịp thời. Đây là kinh nghiệm cần đấu nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết cáo giác ở VN. Luật nên phân tích từng trường hợp Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Đỗ Văn Đương, phân vua sự tán đồng về việc xem xét để không xử lý với trường hợp đưa đút lót. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng “cần phải có sự phân tách rõ ràng về hành vi, đối tượng”. Theo ông Đương, hiện có 2 dạng đưa đút lót cần phân biệt đó là người đưa hối lộ bị< cưỡng ép >và người chủ động đưa hối lộ. “Đối với người bị ép đưa nhưng họ không tự mình trực tiếp đưa đút lót mà phải duyệt y người khác thì cũng xem như là một dạng bị ép buộc thì có thể miễn vì chúng ta đang khuyến khích sự tố giác đó, nếu trị cả người bị ép buộc phải đưa thông qua người môi giới thì sẽ làm hạn chế công tác buồng tham nhũng”, ông Đương nói. Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Sỹ Cương - Ủy viên thường trực Ủy ban luật pháp của Quốc hội, phân tích tham nhũng tại VN thường bắt đầu từ việc chạy chọt, chủ động đưa đút lót, là cấu thành tù nhân. Tuy nhiên cũng có người vòi vĩnh bắt phải đưa đút lót. “Việc không xử lý người hối lộ chỉ có tác dụng trong trường hợp người có chức vụ quyền hạn vòi, nhưng có thể là không nhiều. Trên thực tế có nhiều người làm sai, muốn hối lộ và họ sẽ không tố cáo vì sẽ hỏng mục đích của họ”, ông Cương nói. Trạng sư Trịnh Thị Bình, Đoàn trạng sư Hà Nội thì cho rằng: “Luật Hình sự có quy định rõ về tội đưa và nhận hối lộ, tuy nhiên trong một số trường hợp người ta xét thấy, mặc dầu hành vi đủ cấu thành phạm nhân, nhưng trong từng cảnh ngộ và điều kiện cụ thể, ví dụ người đưa hối lộ đưa rồi nhưng có hành vi hăng hái tố cáo, cáo giác tội nhân thì có thể coi xét miễn truy cứu nghĩa vụ. Điều này không có nghĩa tòa án bỏ lọt tội”. Khuyến khích họ nói ra sự thật Đáp câu hỏi này, một nhà ngoại giao Đông Nam Á (đề nghị không nêu tên), nói vớiThanh Niên: “Hệ thống tư pháp ở một số nước châu Á cho phép trao quyền miễn tố đối với những ai đưa hối lộ nhưng sau đó tố cáo hành vi này với các cơ quan chức năng. Ví dụ như ở Philippines, người đưa hối lộ quan chức nhà nước không bị truy cứu bổn phận hình sự, nhằm khuyến khích những người này thoải mái tự do chứng tại những phiên tòa xử các quan chức tham nhũng đó. Ở Hàn Quốc, đạo luật chống tham nhũng cũng ghi rõ nếu hành động cáo giác tham nhũng của một người dẫn đến việc người này có thể phải chịu trách nhiệm trước luật pháp về hành vi phạm tội (đưa hối lộ) của mình, luật pháp sẽ xem xét giảm nhẹ truy cứu hoặc miễn luôn trách nhiệm hình sự cho người này. Những điều khoản tương tự cũng được áp dụng ở Malaysia dành cho những ai tham dự vào các hoạt động rửa tiền”. Nhà ngoại giao này nói: “Theo tôi, đây là những điều khoản VN có thể nghiên cứu để đưa vào luật của mình nhằm tăng cường bảo vệ cho những người dám đứng ra cáo giác hành vi tham nhũng và hối lộ, khuyến khích họ nói ra sự thực mà không sợ bị báo oán hay trù dập”. An Điền Thái Sơn - Anh Vũ